Izložba u SANU posvećena Beogradskom sajmu: Globalni fenomen za sva vremena

„Beogradski sajam: Inovativnost tehnologije, arhitekture i kulture“, naziv je izvanredne izložbe otvorene u Galeriji nauke i tehnike Srpske akademije nauka i umetnosti u ponedeljak, 8. novembra. Izložbu su realizovali Udruženje „Kolektiv arhitekata“ i kompanija „Beogradski sajam“.

Sa izuzetnim osećajem za istorijsku, društvenu, međunarodnu i arhitektonsko-građevinsku dimenziju fenomena kompleksa i institucije Beogradskog sajma, autori postavke potrudili su se da posetiocima predstave istorijat Sajma od njegovih početaka 1937. godine do današnjih dana, sa akcentom na njegov „drugi početak“, na današnjoj lokaciji, 1957. godine, kojemu je izložba i posvećena. Neverovatan tehnološki, arhitektonski i kulturološki značaj i uticaj na lokalnom i globalnom planu obezbedili su tada Beogradskom sajmu oreol arhitektonske izuzetnosti i vrednosti koji su trasirali njegovo buduće privredno, društveno i estetsko značenje.

Uporedo sa istorijskim reminiscencijama i hronološkim akcentima u nastajanju današnjeg sajamskog kompleksa, izložba prikazuje i rad Instituta za ispitivanje materijala – tehnološkog i istraživačko-naučnog centra koji je značajno uticao na način građenja i tehničko-tehnološke inovacije iz druge polovine 20. veka, zahvaljujući kojima je Sajam u današnjoj arhitektonskoj i građevinskoj formi i bio moguć. Posebnu pažnju posetilaca privukli su izloženi inovativni IMS elementi za prednaprezanje armiranog betona, što je bilo osnova tadašnje sajamske, arhitektonsko-građevinske revolucije.

Sastavni deo izložbe je arhivska građa posvećena stvaralačkom opusu Branka Žeželja, Milorada Pantovića i Milana Krstića, čiji je najviši stručni i naučni domet bio upravo kompleks Beogradskog sajma. Izložba je oplemenjena brojnim dokumentima i autentičnom filmskom građom sa prezentacijama i objašnjenjima građevinskih postupaka, naročito iz usta inženjera Branka Žeželja u vezi sa gradnjom reprezentativne Hale 1.

Čuvena Hala 1, građena po konstruktivnom sistemu Branka Žeželja, bila je univerzalna dvorana sa tada svetskim rekordom u rasponu kupole od prednapregnutog betona, 109 metara. I hale 2 i 3 predstavljale su neverovatna rešenja primenom takođe inovativnih armiranobetonskih „ljuski“, pa je debljina krovne konstrukcije mogla da bude proračunata na samo 9 cm na rasponu od 48 m. U tom segmentu neverovatna i revolucionarna rešenja doneo je Milan Krstić.

Izložbenu postavku čine i 3D makete tih revolucionarnih rešenja, što u značajnoj meri pojačava utisak posetilaca o istorijsko-arhitektonskoj „misiji“ Beogradskog sajma.

Početak nove istorije Beogradskog sajma, na današnjoj lokaciji, označila je posebna komisija formirana 1952. sa zadatkom da ispita mogućnosti za obnovu rada Beogradskog sajma. Već sledeće godine, od tri moguće lokacije izbor je pao na prostor na kome se Beogradski sajam nalazi danas, doneta je odluka o obnavljanju Sajma, formirano je preduzeće „Beogradski sajam u izgradnji” i raspisan je javni anonimni konkurs za izradu idejnog plana za izgradnju Sajma, na kojem je, 1954. godine, za najbolji proglašen projekat arhitekata Milorada Pantovića i Vladete Maksimovića i konstruktora-konsultanta inž. Branka Žeželja. (Zbog specifičnih zahteva i uslova na terenu taj projekat je naknadno doživeo nekoliko izmena.)

Od tog trenutka (pa do zvaničnog početka rada, otvaranja prvog Sajma tehnike 1957), prve radove na uređenju zemljišta izveli su beogradski srednjoškolci u sklopu omladinskih radnih brigada, da bi ih na terenu, prema projektu koji je razradilo 89 inženjera i tehničara, nasledilo pet velikih građevinskih preduzeća, među kojima Rad, Trudbenik i Tunelogradnja, te 46 zanatskih i specijalizovanih firmi, sa 2.500 radnika i pod rukovodstvom 180 inženjera i tehničara.

Tokom proleća 1957. godine Beograd i svet bili su svedoci nastajanja jednog neverovatnog i do tada nepojmljivog građevinskog poduhvata, i u konstruktorskom i u ambijentalnom pogledu. Pod vedrim nebom nastajao je čitav jedan grad sa objektima zapanjujućih razmera i performansi. Ipak, dok su radovi još uvek bili u toku, a skele još uvek na objektima, doneta je odluka da „pretpremijerno“ sajamsko zagrevanje počne već 7. juna, i to u hali 3, gde je otvorena Izložba energetike i elektroprivrede Jugoslavije. Ova izložba trebalo je da predstavlja organizacionu i tehničku vežbu, pripremu i proveru za reprezentativan doček pre svega inostranih izlagača i posetilaca, do čega će doći dva i po meseca kasnije.

I pre završetka prve faze izgradnje (hale 1, 2 i 3), po ideji Milorada Pantovića, Beogradski sajam se okitio laskavim priznanjima inostranih stručnjaka. Neka od njih su: „savremeno moderno arhitektonsko rešenje“, „urbanističko rešenje kompleksa je izuzetno, a zamisao je celini potpuno uspela“, „najinteresantniji objekti izložbenih hala u Evropi“, „objekti svedoče o visokom nivou koji su dostigli jugoslovenski graditelji“…

Izgradnja druge faze Beogradskog sajma počela je 1966. godine kada su izgrađene hale 7, 8 i 9 i kej na obali Save. Iste godine tek izgrađene hale su izgorele u požaru, a podignute su ponovo sledeće godine, kada su završene i hale 10, 11 i 12.

Deset godina kasnije, 1975, tokom treće faze izgradnje Beogradskog sajma, završena je današnja hala 4, grandiozna i po dimenzijama i po rastućim potrebama Sajma za izložbenim prostorom. Time je izgradnja Beogradskog sajma bila kompletirana.

Danas, u devetoj deceniji postojanja i rada, Beogradski sajam je jedinstveni nosilac sajamske industrije u ovom delu Evrope. Član je Međunarodne unije sajmova (UFI) od 1957. godine.

Duga tradicija u poslovanju, biznisu, inovacijama, globalnim i lokalnim investicijama u privredi, nauci, obrazovanju, kulturi i sportu, zalog su svega što će Beogradski sajam, pod svojim veličanstvenim kupolama, imati da ponudi i u budućnosti.